Berberys chroni przed grypą
Najważniejszy składnik aktywny owoców berberysu to berberyna. Berberyna jest naturalnym alkaloidem roślinnym, zasadniczo pozbawionym widocznej toksyczności. Występuje w kilku roślinach leczniczych, takich jak Berberis vulgaris , Coptis chinensis, Hydrastis canadensis , Coptidis rhizoma , Xanthoriza simplicissima, Phellodendron amurense i Chelidonium majus . Berberyna prezentuje niezwykłe szeroki zakres aktywności biochemicznej i farmakologicznej, wykazując m.in. właściwości przeciwcukrzycowe, przeciwcholesterolowe, przeciwnadciśnieniowe, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, hepatoprotekcyjne, przeciwdepresyjne, przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe.
Berberyna wykazuje zdolność penetracji wszystkich linii komórkowych ludzkiego organizmu, ale najwyższe stężenie osiąga w komórkach wątrobowych. Podawana systematycznie może przekraczać barierę krew-mózg i działać ochronnie na ośrodkowy układ nerwowy. Ze względu na swoje różnorodne właściwości, berberyna znajduje szerokie zastosowanie jako suplement diety. Charakteryzuje się niską toksyczność i jest dobrze tolerowana przez ludzki organizm, a nazbyt wysokie jej dawki powodują, co najwyżej, problemy żołądkowo-jelitowe.
W ostatnich latach dowody empiryczne, zgromadzone w efekcie prowadzenia licznych badań pokazały, że ten wyjątkowo bioaktywny alkaloid roślinny wykazuje również silną aktywność przeciwwirusową, skierowaną przeciwko wielu różnym wirusom. Naukowo udokumentowana została jednoznacznie aktywność przeciwwirusowa berberyny skierowana przeciwko herpeswirusom, wirusom grypy i syncytialnym wirusom oddechowym. Potencjalna aktywność berberyny przeciwko SARS-CoV i innym koronawirusom rodzi natomiast pytanie o jej skuteczność przeciwko nowemu koronawirusowi SARS-CoV-2, który jest źródłem aktualnych problemów zdrowia publicznego na całym świecie. Na to pytanie powinniśmy uzyskać niedługo odpowiedź, albowiem berberyna pozostaje obecnie w 4-ej fazie badań klinicznych jako lek na COVID-19 (identyfikator badania: NCT04479202). A w oczekiwaniu na tę odpowiedź warto przyjrzeć się bliżej jej właściwościom przeciwgrypowym, opisanym niedawno w pracy przeglądowej autorstwa polskich naukowców z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Warowicka, 2020)…
Chociaż wirus grypy powoduje zazwyczaj jedynie łagodne objawy ze strony układu oddechowego, grypa może być nieraz chorobą zakaźną zagrażającą życiu, zwłaszcza w przypadku dzieci, osób starszych oraz pacjentów z obniżoną odpornością. W niektórych krajach grypa sezonowa dotyka rocznie do 40% populacji, a na świecie każdego roku choruje na nią od 300 milionów do 1.5 miliarda ludzi, zaś umiera od 500 tys. do 1 miliona z nich. Główną rolę w replikacji wirusa grypy odgrywa neuraminidaza, enzym uwalniający nowe cząsteczki wirusa z komórek gospodarza.
Natomiast w badaniach wykazano, że berberyna hamuje replikację wirusa grypy w komórkach ludzkich płuc i w płucach myszy, znosząc tym samym infekcję. Badania te potwierdziły również, że berberyna hamuje jednocześnie ekspresję molekuł sygnalizacyjnych, związanych z rozwojem stanu zapalnego, które normalnie byłby regulowane w górę w tkance płucnej zakażonej grypą. W kolejnych badaniach dowiedziono, że wyciągi roślinne obfitujące w berberynę mogą regulować odpowiedź przeciwwirusową gospodarza. Wykazano tutaj, że berberyna moduluje wytwarzanie substancji prozapalnych, takich jak cytokiny, oraz stymuluje stan przeciwwirusowy w zakażonych komórkach gospodarza. Postulowano więc, że potencjalny mechanizm terapeutyczny berberyny w wirusowym zapaleniu płuc towarzyszącym grypie może wynikać zarówno z zahamowania infekcji wirusowej, jak i modulacji uwalniania czynników zapalnych.
Następnie w badaniach wyjaśniono, że berberyna i jej pochodne, m.in. powstające na skutek jej przemian metabolicznych w organizmie, hamują właśnie aktywność wspomnianej wyżej neuraminidazy. Wykazano w nich, że miejsce aktywne wirusowej neuraminidazy może być blokowane przez berberynę i jej pochodne w taki sam sposób, jak blokowane jest przez lek przeciwwirusowy oseltamiwir, znany inhibitor tego enzymu. Hamowanie wirusowej neuraminidazy przez berberynę i jej pochodne zostało potwierdzone również w molekularnym badaniu dokowania, zarówno w odniesieniu wirusa grypy typu A, jak też i B.
Na przykładzie przeciwgrypowego działania berberyny i jej pochodnych, jak zauważyli autorzy analizy, możemy zobaczyć, że berberyna jest związkiem wielofunkcyjnym, działających poprzez różne mechanizmy. Może przyłączać się do cząsteczek białek wirusowych w miejscach aktywnych, a tym samym bezpośrednio blokować ich aktywność, jak ma to miejsce w przypadku białka neuraminidazy wirusa grypy, ale może też oddziaływać na różne szlaki sygnałowe, zaangażowane w odpowiedź przeciwwirusową organizmu, hamując przykładowo ekspresję molekuł prozapalnych. A ten drugi efekt jest szczególnie ważny w kontekście tzw. burzy cytokin, która bardzo pogarsza rokowania w przypadku w infekcji wirusowej, tak jak w przebiegu choroby COVID-19.
Autor: Sławomir Ambroziak
